Przedmiotem dzisiejszego wpisu jest roszczenie o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, tj. świadczenie, które przysługuje w przypadku tzw. szkód na osobie o charakterze niemajątkowym. Niniejszy wpis zawiera jedynie wypunktowanie podstawowych kwestii, które dotyczą przesłanek zasądzenia przez Sąd świadczenia pieniężnego z ww. tytułu.

Podstawa prawna

Podstawa prawna roszczeń o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę została zawarta przez ustawodawcę w art. 445 k.c. Oznacza to, że w przypadkach gdy Sąd zasądza odszkodowanie na rzecz osoby poszkodowanej, może on również zasądzić odpowiednie zadośćuczynienie, jeżeli osoba poszkodowana doznała krzywdy (art. 444 k.c. w zw. z art. 445 k.c.). Uznaje się zatem, że możliwość domagania się zadośćuczynienia przez pokrzywdzonego jest zależna od podstawy odpowiedzialności sprawcy (ewentualnie innego podmiotu) – na zasadzie winy (np. art. 415, 427 k.c.), albo na zasadzie ryzyka (np. art. 430, 435, 436 k.c.), albo na zasadzie słuszności (np. art. 417², 428 k.c.) Odrębną podstawę prawną przewiduje art. 448 k.c., zgodnie z którą Sąd może zasądzić odpowiednią kwotę zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku z naruszeniem dóbr osobistych.

Krzywda (art. 445 k.c. i art. 448 k.c.)

Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że według dominującej części doktryny poprzez „krzywdę” należy rozumieć jako przykre, bolesne (negatywne, ujemne) doznania psychiczne lub fizyczne danej osoby.

Zadośćuczynienie z tytułu naruszenia dóbr osobistych (art. 448 k.c.)

Należy zwrócić uwagę, że przesłanką przyznania zadośćuczynienia dochodzonego na podstawie art. 448 k.c. jest nie samo doznanie krzywdy, ale naruszenie dobra osobistego (art. 23 k.c.), przy czym wspomniana krzywda stanowić winna naruszenie dokonanego naruszenia. Krzywda musi zatem pozostawać w adekwatnym związku przyczynowym z naruszeniem (art. 361 k.c.).

Co to jest adekwatny związek przyczynowy?

Uznanie, że krzywda pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym z naruszeniem stanowi rezultat przeprowadzenia badania, że ww. krzywda jest normalną konsekwencją naruszenia (normalnym następstwem wynikłego zdarzenia, które spowodowało naruszenie dobra osobistego).

Czym są dobra osobiste człowieka?

Katalog otwarty dóbr osobistych zawiera art. 23 k.c. wskazując, że dobra osobiste człowieka, to w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska.

Co to znaczy, że Sąd „może” zasądzić zadośćuczynienie?

Innymi słowy sformułowanie „może” (tzw. funktor modalny) przemawia za fakultatywną możliwością przyznania zadośćuczynienia pieniężnego przez Sąd.

Wysokość zadośćuczynienia (odpowiednia kwota)

Odpowiednia suma pieniężna, o której stanowi art. 445 § 1 KC, nie może mieć charakteru wyłącznie symbolicznego i musi stanowić zauważalne przysporzenie po stronie pokrzywdzonego. Zadośćuczynienie pełni funkcję kompensacyjną, co oznacza, że powinno odzwierciedlać doznaną krzywdę, choć zasądzona kompensata majątkowa nie ma na celu wyłącznie złagodzenia negatywnych doznań pokrzywdzonego. W doktrynie podnosi się, że zasądzone świadczenie pieniężne ma umożliwić spełnienie pragnień lub zaspokojenie potrzeb pokrzywdzonego, które wejdą lub weszły w miejsce doznanej przez niego krzywdy.